NFC zu E-P-02

KTO WZIĄŁ UDZIAŁ?

Wielu z nich było zaangażowanych w prześladowanie i mordowanie chorych i niepełnosprawnych. Byli wśród nich sędziowie, lekarze, pracownicy administracyjni, osoby, które donosiły na innych, a nawet członkowie rodzin.

»Centralne Centrum Serwisowe« (»Zentrale«) w willi przy Tiergartenstraße 4, około 1935 roku.

Landesarchiv Berlin, F Rep. 290 (01) n. 0152461 | Fotograf Walter Köster.

W Berlinie utworzono biuro (»Biuro centralne« lub »Reichsarbeitsgemeinschaft Heil- und Pflegeanstalten«), które zajmowało się mordowaniem chorych. Jego siedziba mieściła się przy Tiergartenstraße 4, gdzie przyjmowano wszystkie formularze rejestracyjne i przekazywano je 40 ekspertom. Wyłącznie na podstawie tych dokumentów decydowali oni, czy dana osoba powinna zostać zamordowana gazem, czy nie. Jeśli tak, stawiali na arkuszu czerwony znak plus, jeśli nie, niebieski znak minus.

Głównymi ekspertami byli Werner Heyde, Paul Nitsche i Herbert Linden. W wyniku ich decyzji zamordowano łącznie około 100 000 osób. Gazowe mordowanie chorych nazwano »Akcją T4« od adresu »kwatery głównej«. Mord gazowy więźniów obozów koncentracyjnych w trzech ośrodkach zagłady nazwano »Special Treatment 14f13«.

Paul Nitsche, około 1930 roku.

Saksońskie Archiwum Państwowe, 13859 Kancelaria Państwowa, 6081.

»To wspaniałe, gdy możemy pozbyć się balastu w instytucjach i przeprowadzić prawdziwą terapię.«

Paul Nitsche zacytował Georga Andreae, 8 sierpnia 1961 r.

Das ist ein schwarz-weißes Foto von Hans Hefelmann. Er sitzt in entspannter Haltung auf einer Bank und stützt die Ellenbogen auf die Oberschenkel. Er trägt einen hellen Anzug und eine gemusterte Krawatte. Seine Beine sind weit nach vorne geöffnet und er trägt glänzende Lederschuhe. Er blickt mit entspanntem Blick in Richtung der Kamera.

Hans Hefelmann, około 1954 roku.

Od: Andreas Kinast: „Dziecko nie jest w stanie się wyprostować“. „Eutanazja“ na oddziale pediatrycznym Waldniel 1941-1943, Kolonia/Weimar/Wiedeń 2014, s. 52.

W maju 1939 r. zaplanowano »Krajowy komitet ds. rejestracji naukowej poważnych chorób dziedzicznych i wrodzonych« (»Komitet Imperialny«) w celu wdrożenia »Eutanazji dzieci«. Była to organizacja przykrywka. W skład grupy planistycznej wchodzili Karl Brandt, Philipp Bouhler i Werner Catel. Byli oni już wcześniej zaangażowani w zabójstwo dziecka Gerharda Kretschmara. Do organizacji należeli również Herbert Linden, Hans Hefelmann i trzech lekarzy konsultantów (Hellmuth Unger, Hans Heinze i Ernst Wentzler).

Hans Heinze, Werner Catel i Ernst Wentzler zgodzili się być ekspertami w »Komitecie Rzeszy«. Oceniali oni dzieci i młodzież w celu ustalenia, czy kwalifikują się one do »eutanazji pediatrycznej«. Ich decyzje skutkowały przymusową hospitalizacją na »specjalnych oddziałach dziecięcych« i zabójstwami, w zależności od rzekomo stwierdzonej »niezdolności edukacyjnej i rozwojowej«. »Komitet Rzeszy« podlegał Kancelarii Führera.

Das ist vergilbtes Foto eines mittelalten Ernst Wentzlers bei der körperlichen Untersuchung eines Kindes. Das Kind sitzt frontal zur Kamera nackt auf einer erhöhten Liege. Die Füße des Kindes scheinen nach innen ausgerichtet zu sein. Ernst Wentzler hockt seitlich neben dem Kind. Eine Hand hält das Knie des Kindes fest, die andere bewegt dessen Fuß. Ernst Wentzler trägt einen weißen Arztkittel mit Stethoskop um den Hals. Er ist leicht zu den Füßen den Kindes geneigt. Das Kind weint.

Ernst Wentzler, po 1945 r.

Kopie ArEGL. | Muzeum II Wojny Światowej w Nowym Orleanie.

Dziedziczne sądy zdrowia zostały ustanowione w 1934 roku. Dziedziczny Sąd Zdrowia w Lüneburgu orzekł o sterylizacji w co najmniej 2300 przypadkach. Ponad 800 młodych ludzi, kobiet i mężczyzn zostało przymusowo wysterylizowanych decyzją sądu w Lüneburgu. Odsetek ten wynosił 2,5% i był znacznie wyższy od średniej krajowej (0,5-1,0%). Wyższy Dziedziczny Sąd Zdrowia w Celle, jako sąd wyższej instancji, orzekł na korzyść postępowania w Lüneburgu w 180 przypadkach.

Sąd rejonowy i lokalny w Lüneburgu oraz siedziba urzędu zdrowia w Lüneburgu, 1943/1944.

StadtALg BS-45027.

Każdy proces był prowadzony przez trzech sędziów. Byli to sędzia okręgowy (Stölting, Börner, Jahn, Severin lub van Leesen), lekarz prowadzący prywatną praktykę (Dressler, Vosgerau, Bergmann lub Cropp) oraz lekarz urzędnik (Bräuner, Rohlfing lub Sander). Ekspert i sędzia nie mogli być tą samą osobą. Decyzje podejmowano w sądzie lub w więzieniu. Stosowano się do zaleceń władz sanitarnych. Ponieważ ten ostatni przeniósł się do przybudówki, w której już w 1943 r. mieścił się dziedziczny sąd zdrowia, odległości były niewielkie.

HANS ROHLFING (1890 – 1977)

Hans Rohlfing z Rohrbach (Heidelberg) studiował medycynę w Berlinie od 1908 roku. Egzamin lekarski zdał na początku sierpnia 1914 r. i został lekarzem wojskowym. W latach 1918-1920 był internowany w Antwerpii i był lekarzem wojskowym. W 1919 r. ożenił się z Annette von Medow. Nie mieli dzieci. W 1920 r. Rohlfing został oficerem medycznym w Darmstadt, a w 1921 r. lekarzem okręgowym w Uelzen. Od 1928 r. był szefem urzędu zdrowia w Uelzen, przez krótki czas pracował w Lüchow, a w 1930 r. został szefem urzędu zdrowia w Lüneburgu.

Es ist eine Papierseite mit einer eng geschriebenen Maschinenschrift. Auf der Seite ist links ein breiter Rand gelassen, der Text geht bis an den rechten Seitenrand. Mit rotem Stift ist unterstrichen, dass verbeamtete Ärztinnen und Ärzte im Mittelpunkt der erbbiologischen Maßnahmen stünden, auch das Wort »Mithelfer« ist unterstrichen. Es gibt Rostabdrücke von Büroklammern.

Tekst wykładu [fragment] na kursie dotyczącym wdrożenia »Ustawy o zapobieganiu dziedzicznie choremu potomstwu« od 1 do 15 czerwca 1934 r.

NLA Hannover Hann. 138 Lüneburg Acc. 101/88, n. 275.

Jego głównym zadaniem była dziedziczna rejestracja biologiczna i ocena osób »Dziedzicznie chorych«. W 1938 roku Hans Rohlfing zgłosił do Urzędu Zdrowia Publicznego, że 80% wszystkich »Dziedzicznie chorych i dziedzicznie chorych rodzin« zostało przez niego zarejestrowanych. Rohlfing decydował o przydatności do małżeństwa i zasiłku rodzinnego, określał tak zwaną »Przynależność rasową« więźniów w imieniu Gestapo oraz szkolił pracowników opieki społecznej i pielęgniarki środowiskowe w zakresie stosowania przepisów rasowych.

»Państwo narodowosocjalistyczne było jednym z pierwszych państw europejskich, które zebrało energię […], aby poprzez ustawodawstwo położyć podwaliny pod powstrzymanie zbliżającej się degeneracji spowodowanej wzrostem liczby osób z chorobami dziedzicznymi.«

Hans Rohlfing, czerwiec 1934.

NLA Hannover Hann. 138 Lüneburg Acc. 101/88 n. 275.

Es ist ein DIN A5-Papier im Querformat. Das Papier ist hellbraun und wurde mit einer Schreibmaschine getippt. Die Ernennung ist unterzeichnet mit »Der Führer«. Auch steht geschrieben, dass die Urkunde im Führerhauptquartier ausgestellt wurde.

Kopia zaświadczenia o mianowaniu na Oberregierungs- i Rada Medyczna z dnia 2 listopada 1944 r.

NLA Hannover Nds. 120 Lüneburg Acc. 131/88 n. 222.

Hans Rohlfing orzekał w ponad 3700 sprawach dotyczących przymusowej sterylizacji. Do 1 października 1944 r. Rohlfing był zaangażowany w każdą sprawę sądową dotyczącą sterylizacji, zarówno jako biegły sądowy, jak i sędzia. Za swoją pracowitość miesiąc później został osobiście awansowany przez Adolfa Hitlera. Jego kariera była kontynuowana po wojnie. Zmarł 26 lutego 1977 r. w wieku 86 lat, nie pozostawiając dzieci.

Es ist ein schmales, DIN A6-Heft, geklammert. Der Umschlag ist mit dem Gesetzestitel, dem Titel der Ausführungsverordnung, dem Verlag und den jeweiligen Erscheinungsdaten bedruckt. Es wurden ausschließlich altdeutsche Schriftzeichen verwendet. Im Heft befinden sich an ausgewählten Stellen handschriftliche Unterstreichungen, Hervorhebungen und Notizen, die mit einem Bleistift von Max Bräuner vorgenommen wurden.

Ustawa o zapobieganiu chorobom dziedzicznym u potomstwa, 1933 r.

ArEGL 166.

Ustawa o zapobieganiu chorobom dziedzicznym została uchwalona 14 lipca 1933 r. i weszła w życie 1 stycznia 1934 r. Regulowała ona kwestię przymusowej sterylizacji.

Wydanie to znaleziono w bibliotece obecnej kliniki psychiatrycznej w Lüneburgu. Ręcznie sporządzone notatki świadczą o tym, że korzystał z niego dyrektor medyczny Max Bräuner. Był on zobowiązany do zgłaszania przypadków chorób. Ponadto pełnił funkcję asesora w Sądzie ds. Zdrowia Dziedzicznego w Lüneburgu i podejmował decyzje dotyczące przymusowej sterylizacji oraz przymusowych aborcji. Dokument pokazuje, jak bardzo zaangażował się w tę działalność.

EDZARD STÖLTING (1885 – 1960)

Edzard Stölting spędził dzieciństwo i młodość na dworze w Eimbeckhausen i w Kassel, gdzie jego ojciec był sędzią. Studiował prawo w Lozannie (Francja), Heidelbergu i Getyndze. W 1913 r. pracował w sądzie okręgowym w Alfeld. Pierwszą wojnę światową przeżył niemal bez szwanku. W 1919 r. poślubił Margarethe Schaedtler, córkę hanowerskiego architekta. Ich pierwsze dziecko urodziło się w 1920 roku. Do 1934 r. urodziło się jeszcze pięcioro dzieci.

Es ist ein schwarz-weißes Porträtfoto von Edzard Stölting im mittleren Alter. Er trägt seine Haare gescheitelt und eine runde Nickelbrille. Er hat ein Jackett an mit einem weißen Hemd und einer Krawatte. Er blickt ernst mit heruntergezogenen Mundwinkeln in die Kamera.

Edzard Stölting, 1934.

NLA Hannover Hann. 173 Acc. 57/98 Nr. 361/2.

Es ist ein Formular. Es besteht aus einer Tabelle, in die in der ersten Spalte Beurteilungen Der Landgerichtspräsidenten und Oberstaatsanwaltschaften, in der zweiten Spalte Beurteilungen des Oberlandesgerichtspräsidenten und der Generalstaatsanwaltschaft und in der dritten Spalte besondere Bemerkungen eingetragen werden können. Das Formular ist in jeder spalte ausgefüllt. Unter besonderen Bemerkungen sind besondere Sprachkenntnisse und Auslandsaufenthalte vermerkt. In der ersten Spalte ist mit einem dunkelblauen Bleistift unterstrichen, dass er seit Jahren nationalsozialistisch sei, in der zweiten Spalte ist mit gleichem Stift unterstrichen, dass er sich als Aufsichtsrichter eigne, da er nicht mehr als befriedigend arbeite.

Fragment wyroku z 1934 r.

NLA Hannover Hann. 173 Acc. 57/98 n. 361/2.

W 1930 r. Edzard Stölting objął stanowisko sędziego sądu rejonowego w Lüneburgu. On i jego żona od dawna byli przekonanymi narodowymi socjalistami. Po wejściu w życie »Ustawy o zapobieganiu dziedzicznie choremu potomstwu« został głównym sędzią Sądu Zdrowia Dziedzicznego w Lüneburgu. Do 1 stycznia 1940 r. orzekł w sprawie ponad 500 przymusowych sterylizacji. Odrzucił jedynie około 60 wniosków.

»Stölting […] pracuje sumiennie, dokładnie i bardzo pilnie. Sprawdził się w sprawach dotyczących dziedzicznego zdrowia. Od wielu lat zajmuje się ideologią narodowego socjalizmu […].«

Es ist eine hauchdünne Papierseite mit Maschinenschrift bedruckt. Der Text der Rückseite scheint durch. Der Text ist in Englisch. Er ist in enger Maschinenschrift getippt. Handschriftlich sind an wenigen Stellen Rechtschreibkorrekturen.

Leumundszeugnis [Auszug] von Curt Mangoldt/Certification vom 5.6.1947.

NLA Hannover Hann. 173 Acc. 57/98, Nr. 361/2.

Stölting został powołany do służby wojskowej 8 stycznia 1940 roku. W kwietniu 1945 r. dostał się do niewoli. W maju 1946 r. jego prywatny dom przy Egersdorffstraße 4 został skonfiskowany. Następnie powrócił do Eimbeckhausen. Stölting przeszedł na emeryturę w 1950 roku bez żadnych strat. Pomógł mu w tym list opisujący go jako człowieka »Ojcowskiej dobroci«, który podejmował decyzje dla dobra poszkodowanych. Zmarł w Hamelin w 1960 roku.

Szkoły pomocnicze, szkoły, kościelne i prywatne domy dziecka oraz szpitale dziecięce zgłaszały dzieci i młodzież do umieszczenia w placówce lub bezpośrednio do »Specjalnego oddziału dziecięcego« w Lüneburgu. W związku z tym ponosili oni współodpowiedzialność za przestępstwa, które nastąpiły po ich selekcji i rejestracji ich podopiecznych. Dyrektorzy placówek charakteryzowali sposób traktowania osób niepełnosprawnych w okresie powojennym, zwłaszcza w dziedzinie edukacji specjalnej i leczniczej.

Ocena Helmuta Quasta przez szkołę pomocniczą doprowadziła do jego przymusowej hospitalizacji w placówkach Misji Wewnętrznej w Rotenburgu. Trzy lata później został zamordowany na »Specjalistycznym oddziale dziecięcym« w Lüneburgu.

Es ist ein Beurteilungsbogen als Formular. Im oberen Drittel sind Angaben zur Person zu machen, etwa seit wann die Person in der Hilfsschule der Rotenburger Anstalten und wo die Person vorher gewesen sei. Auch eine Intelligenzprüfung wird abgefragt. Im den unteren zwei Drittel der Seite ist ein Feld für eine Beurteilung. Der Bogen ist handschriftlich ausgefüllt. Es gibt fünf Eintragungen, die in einem Abstand von mehreren Monaten angefertigt wurden. Es ist immer die gleiche Pflegerin, die die Eintragungen macht.

Oceny Helmuta Quasta, 1938/1939.

NLA Hannover Hann. 155 Lüneburg Acc. 56/83 n. 355.

Dolf Wilke, około 1930 roku.

StadtALg BS 44318.

Lekarze i pielęgniarki ze szpitala w Lüneburgu byli zaangażowani w przymusowe sterylizacje i zamordowanie około 50 robotnic przymusowych. Decydowali również o przymusowych aborcjach i bez powodu akceptowali ryzyko i obrażenia ciała podczas zabiegów. Podawali robotnicom przymusowym przedawkowane leki. Główną osobą odpowiedzialną za zbrodnie w szpitalu w Lüneburgu był dyrektor medyczny Adolf Wilke.

GUSTAV MARX (1909 – 1973)

Gustav Marx opiekował się dziećmi i młodzieżą na »Oddziale pediatrycznym« w Lüneburgu w weekendy i poświadczył wiele gwałtownych zgonów. Jego rola jako specjalisty od gruźlicy jest nadal niejasna. Istnieją dowody na liczne przypadki, w których pacjenci śmiertelnie zarazili się gruźlicą w sanatorium i domu opieki w Lüneburgu. W 1944 r. kierował »Wydziałem dla Robotników ze Wschodu«. Często wzywał tam tłumacza i, w przeciwieństwie do swoich kolegów, zlecał zabiegi ratujące życie. Przeszedł na emeryturę w 1953 r. i zmarł 20 lat później.

Es ist ein schwarz-weißes Foto der noch jung wirkenden Brüder Marx. Beide stehen auf einer Grünfläche mit Palmen vor einem Gebäude der Heil- und Pflegeanstalt Lüneburg. Es ist im Hintergrund zu erkennen. Gustav Marx trägt ein kariertes Hemd, eine Knickerbocker mit Strümpfen und ein Jackett in hellem Wollstoff. Sein Bruder steht links neben ihm. Er trägt eine Reiterkluft mit Stiefeln, ausgestellter Hose und dunklem Jackett. Beide stehen in lässiger Haltung. Sie blicken ernst.

Gustav Marx (po prawej) z bratem, 1937 r.

Kopia ArEGL | Własność prywatna Volker Marx.

Marks pochodził z Essen. Jego ojciec pracował dla rodziny przemysłowców Krupp. Marx ukończył studia medyczne w 1914 r. i pracował jako lekarz polowy podczas I wojny światowej. W 1916 r. ożenił się z Emilie Boeckling, córką kupca. Po zakończeniu wojny pracował jako lekarz w prywatnej praktyce oraz jako lekarz gminny w Wengern i Herford w wydziale zdrowia publicznego. 1 stycznia 1936 r. rozpoczął pracę w sanatorium i domu opieki w Lüneburgu. W 1933 r. został członkiem NSDAP i wstąpił do dziesięciu różnych organizacji partyjnych. W czerwcu 1940 r. został zwolniony ze służby wojskowej. Zachowywał się lojalnie wobec swoich kolegów-morderców.

Es ist vergilbtes Papier. Es zeigt den Reichsadler, der einen Kranz aus Eichenblättern in den Klauen hat, in dessen Mitte ein Hakenkreuz ist. Darunter steht in großen Buchstaben: Im Namen des deutschen Volkes verleihe ich. Es folgt in Maschinenschrift geschrieben: dem Provinzialobermedizinalrat Dr. med. Gustav Marx in Lüneburg. Es folgt in großen Buchstaben: Das Kriegsverdienstkreuz 2. Klasse. Berlin. Es folgt in Maschinenschrift: 30. Januar 1943. Es folgt in großen Buchstaben: Der Führer. Darunter befindet sich in Tinte die Unterschrift von Adolf Hitler. Unten rechts am Blattrand steht eine zweite Unterschrift: O. Meissner. Es ist die Unterschrift des Staatssekretärs in der Präsidialkanzlei. Das Papier trägt unten links eine Prägung. Es ist das Emblem mit Reichadler, Eichenkranz und Hakenkreuz.

Zaświadczenie o przyznaniu Gustavowi Marxowi Krzyża Zasługi Wojennej 2 klasy z dnia 30 stycznia 1943 r.

ArEGL 47 | Własność prywatna Volker Marx.

Certyfikat nosi oryginalne podpisy Adolfa Hitlera i Otto Meissnera, sekretarza stanu w Kancelarii Prezydenta. Z okazji 10. rocznicy przejęcia władzy 30 stycznia 1943 r. żołnierze, którzy zasłużyli się podczas I wojny światowej, zostali odznaczeni Wojennym Krzyżem Zasługi 2. klasy. Starszy lekarz Gustav Marx również został uhonorowany tym odznaczeniem.