NFC zu H-B-07

RODZINA MARIENBERG

To czarno-białe zdjęcie portretowe. Karl Marienberg ma na sobie ciemny garnitur, białą koszulę i krawat w paski. Stoi prosto i patrzy w obiektyw z poważnym wyrazem twarzy. Jego głowa jest lekko pochylona. Jego włosy są nieco dłuższe i zaczesane do tyłu.

Karl Marienberg, 1938 r.

NLA Hanower Hann. 138 Lüneburg Acc. 102/88 n. 1298.

Karl Marienberg został uznany przez władze sanitarne za niezdolnego do zawarcia małżeństwa. Ponieważ jego narzeczona miała już dwoje nieślubnych dzieci, znajdowała się w takiej samej sytuacji. Sąd odrzucił wniosek o przymusową sterylizację Karla Marienberga. Jednak lekarz Hans Rohlfing skutecznie odwołał się od tej decyzji. Dopiero po sterylizacji Karla w listopadzie 1938 roku para otrzymała pozwolenie na zawarcie małżeństwa. Ponieważ Berta była już w ciąży, mieli przynajmniej córkę.

Wywiad

To czarno-białe zdjęcie portretowe. Georg Marienberg ma na sobie ciemny garnitur, ciemną koszulę i krawat w paski. Stoi prosto i patrzy w obiektyw z poważnym wyrazem twarzy. Jego włosy są krótko obcięte i z przedziałkiem.

Georg Marienberg, 1938 r.

NLA Hannover Hann. 138 Lüneburg Acc. 102/88 n. 1324.

Kilka tygodni po sterylizacji swojego brata Georg Marienberg również został poddany sterylizacji wbrew swojej woli. Niemniej jednak odmówiono mu zgody na poślubienie swojej narzeczonej. Zamiast tego jego narzeczona miała poślubić mężczyznę »genetycznie zdrowego«. Georg skutecznie odwołał się od tej decyzji do ministra spraw wewnętrznych Rzeszy.

Thea Marienberg walczyła przeciwko swojej sterylizacji. Niemal jej się to udało dzięki »zaświadczeniu o zdolności do zawarcia małżeństwa« wydanym przez hamburski urząd zdrowia. Było to sprzeczne z decyzją Sądu ds. Zdrowia Dziedzicznego w Lüneburgu, wydaną tego samego dnia. Ponieważ hamburski urząd wycofał zaświadczenie pod naciskiem Hansa Rohlfinga, jej odwołanie nie powiodło się. Pozwolenie na zawarcie małżeństwa otrzymała dopiero po przymusowej sterylizacji.

Rezolucja jest gęsto napisana na kartce papieru. List ma rozmiar połowy strony A4. Jest lekko pożółkły. Opatrzony jest nagłówkiem firmowym Urzędu Miejskiego Hamburga. Zawiadomienie jest napisane na maszynie i podpisane ręcznie.

Fragment decyzji Sądu ds. Zdrowia Dziedzicznego w Lüneburgu dotyczącej Thei Marienberg z dnia 27 lutego 1940 r.

NLA Hannover Hann. 138 Lüneburg Acc. 102/88

Pismo Urzędu Zdrowia w Hamburgu do Urzędu Zdrowia w Lüneburgu dotyczące Thei Marienberg, z dnia 27 lutego 1940 r.

NLA Hannover Hann. 138 Lüneburg Acc. 102/88 n. 208.

List jest pożółkły. Ma rozmiar pół strony. Jest napisany na maszynie i podpisany ręcznie.

Pismo Urzędu Zdrowia w Lüneburgu do prezydenta okręgu z dnia 13 kwietnia 1943 r.

NLA Hannover Hann. 138 Lüneburg Acc. 102/88 n. 2472.

Emmi Nielson (z domu Marienberg) odmówiła poddania się operacji i sprzeciwiła się jej, nie stawiając się na umówioną wizytę. Została następnie poszukiwana przez policję i aresztowana. Za swój sprzeciw otrzymała sześciomiesięczny wyrok więzienia, który musiała odbyć w więzieniu dla kobiet. Nie było możliwości zwolnienia warunkowego. Natychmiast po wyjściu z więzienia została poddana przymusowej sterylizacji.

HEINRICH RÖHRUP (1914 – 1941)

Heinrich Friedrich Ludwig Röhrup urodził się 30 stycznia 1914 roku w Wulfstorfie w powiecie Lüneburg. Po ukończeniu szkoły początkowo pracował jako chłopiec na posyłki, później jako pomocnik ogrodnika, a ostatecznie jako robotnik w kamieniołomie wapienia. W tym czasie rodzina mieszkała przy ulicy Auf dem Meere w Lüneburgu.

W październiku 1936 roku Heinrich Röhrup został powołany do służby wojskowej i wstąpił do marynarki wojennej w Kilonii jako strzelec. Ponieważ nie był w stanie nadążyć za programem szkolenia i dwukrotnie zignorował rozkazy przełożonych, został skazany na dziesięć dni aresztu. Jego przełożeni skierowali go do szpitala marynarki wojennej na badania pod kątem »choroby psychicznej«. Lekarze stwierdzili, że »wymaga opieki instytucjonalnej«. W rezultacie 6 sierpnia 1937 roku Heinrich został przeniesiony ze szpitala marynarki wojennej w Kilonii-Wik do szpitala państwowego w Neustadt (Holstein). Tam lekarze złożyli wniosek o jego sterylizację.

Zaledwie osiem tygodni później podjęto decyzję o sterylizacji 23-latka. Ponieważ ojciec Heinricha zorganizował jego przeniesienie ze szpitala państwowego w Neustadt do szpitala psychiatrycznego w Lüneburgu, Heinrich Röhrup został poddany sterylizacji w szpitalu miejskim w Lüneburgu 21 lutego 1938 r. 1 marca 1938 r. został wypisany z zakładu w Lüneburgu.

W następnym roku został dwukrotnie przyjęty do tej placówki z powodu »napadów wściekłości«. Oprócz diagnozy »wrodzonej niedorozwiniętości umysłowej« psychiatra Gustav Marx dodał teraz diagnozę »schizofrenii« i od tego momentu Heinrich Röhrup nigdy nie opuścił szpitala psychiatrycznego w Lüneburgu. Po trzecim przyjęciu lekarze z Lüneburga zarejestrowali go pod adresem Tiergartenstraße 4 w Berlinie, gdzie organizowano systematyczne mordowanie pacjentów. W ten sposób Heinrich Röhrup, sklasyfikowany jako »schizofrenik« stanowiący »zagrożenie dla społeczeństwa«, znalazł się na liście osób przeznaczonych do deportacji.

7 marca 1941 r. Heinrich Röhrup został »przeniesiony ze względów ekonomicznych« z Lüneburga do ośrodka zagłady Pirna-Sonnenschein w ramach »Aktion T4« i zaraz po przybyciu zamordowany w komorze gazowej.

Chusteczka ma kształt niemal kwadratowy. Napisy i motywy są haftowane niebieską, brązową, czarną, białą i czerwoną nicią. Motywy są przeplatane i częściowo na siebie nachodzą.

Chusteczka, haft na bawełnie, prawdopodobnie autorstwa Marthy Kaufmann, około 1929–1936 r.

ArEGL 168.

Zdjęcie paszportowe jest czarno-białe. Martha Kaufmann ma na sobie koszulę w groszki i kamizelkę w paski. Jej włosy są luźno spięte, a ona patrzy prosto w obiektyw z zamkniętymi ustami i lekkim uśmiechem. Jej głowa jest lekko przechylona w prawo.

Martha Kaufmann, około 1930 roku.

NLA Hannover Hann. 155 Lüneburg Acc. 2004/066 n. 09222.

Na chusteczce kilkakrotnie wyhaftowano napis »Heil Hiedler«. Haft powstał prawdopodobnie między 1929 a 1936 rokiem. Nazwisko »Marchta [R]Kaufmann« wyhaftowano na chusteczce szesnaście razy. Można zatem przypuszczać, że pochodziła ona od niej. Martha Kaufmann została zamordowana 12 maja 1941 roku w ośrodku zagłady w Hadamar. Uznano ją za »niezdolną do pracy«, »bezużyteczną« i, z ówczesnego punktu widzenia, »niegodną życia«.

THERESE SCHUBERT (nar. KECK) (1884 – 1941)

Haft jest okrągły. Wzdłuż krawędzi znajdują się białe frędzle. Kwiatowy wianek jest haftowany krzyżykiem na czarnym tle. Kwiaty są pomarańczowe, różowe i czerwone z nutą zieleni.

Haft gobelinowy, wykonany ręcznie przez Therese Schubert, Lüneburg, około 1930 roku.

ArEGL 94.

Ten haft miał stać się poszewką na poduszkę. Ręczna robota Therese Schubert (z domu Keck) wymagała ogromnej cierpliwości i nigdy nie została ukończona z powodu choroby. Niepokój, który spowodował konieczność pobytu Therese Schubert w zakładzie psychiatrycznym w latach 30. XX wieku, uniemożliwił jej kontynuowanie pracy nad tym dziełem. Zostało ono zachowane przez jej synów, podobnie jak wiele innych rzeczy z życia ich matki: zeszyty szkolne, podręczniki i rysunki jej dzieci.

Zdjęcie jest czarno-białe. Ramka jest owalna. Therese stoi po lewej stronie, a jej mąż po prawej. Ma na sobie ciemny garnitur, jasną kamizelkę, koszulę i krawat. Jego włosy są ciasno zaczesane do tyłu. Therese ma na sobie jasną sukienkę z perłowym naszyjnikiem na szyi. Jej włosy są luźno upięte do tyłu. Oboje patrzą lekko w lewo od kadru, z zamkniętymi ustami.

Therese i Heinrich Schubert, zdjęcie ślubne, 21 września 1920 r. Kilka lat później Heinrich zmarł, a Therese Schubert zachorowała.

Prywatna kolekcja Ulrike Haus.

Dzieci stały się pośrednimi ofiarami »Aktion T4«, ponieważ w wyniku morderstw pozostały sierotami. W wielu przypadkach dzieci trafiały do domów dziecka lub rodzin zastępczych. Theo i Jürgen Schubert zostali wychowani przez swoją ciotkę Christine Keck.

Wywiad

To czarno-białe zdjęcie portretowe. Chłopcy mają na sobie ciemne garnitury, koszule w paski i krawaty w kratę. Obaj mają krótko uczesane włosy i okrągłe, charakterystyczne okulary. Obaj patrzą poważnie w obiektyw.

Własność prywatna Ulrike Haus.

Jürgen i Theo Schubert w 1932 roku, kiedy ich matka Therese Schubert została po raz pierwszy przyjęta do szpitala psychiatrycznego w Lüneburgu. Po ponownym przyjęciu Therese do szpitala w Lüneburgu w 1936 roku jej siostra Christine Keck często wysyłała Theo do szpitala, aby przyniósł matce pomarańcze i ciasto. Ze strachu Theo zostawił te produkty portierowi i nigdy więcej nie zobaczył swojej matki.

Są trzy czarno-białe zdjęcia obok siebie. Dwa są prostokątne, a jedno pośrodku to owalny portret. Lewe zdjęcie przedstawia Therese Schubert w jasnej, bogatej sukni i jasnym kapeluszu. Stoi bardzo wyprostowana, z prawą ręką za plecami. Środkowe zdjęcie to portret. Therese Schubert ma na sobie ciemny top i jasny szal. Jej włosy są luźno spięte z tyłu. Wygląda przyjaźnie, patrząc prosto w obiektyw. Prawe zdjęcie przedstawia Therese Schubert w jasnej, bogatej sukni i jasnym kapeluszu. Opiera się o kolumnę. Wygląda przyjaźnie, patrząc prosto w obiektyw.

Fotografia autorstwa Therese Schubert, Lüneburg (Studio Hans Wrede), około 1907 roku.

Są trzy czarno-białe zdjęcia obok siebie. Dwa są prostokątne, a jedno pośrodku to owalny portret. Lewe zdjęcie przedstawia Therese Schubert w jasnej, bogatej sukni i jasnym kapeluszu. Stoi bardzo wyprostowana, z prawą ręką za plecami. Środkowe zdjęcie to portret. Therese Schubert ma na sobie ciemny top i jasny szal. Jej włosy są luźno spięte z tyłu. Wygląda przyjaźnie, patrząc prosto w obiektyw. Prawe zdjęcie przedstawia Therese Schubert w jasnej, bogatej sukni i jasnym kapeluszu. Opiera się o kolumnę. Wygląda przyjaźnie, patrząc prosto w obiektyw.

Fotografia Therese Schubert, portret, Lüneburg, około 1914 roku.

Są trzy czarno-białe zdjęcia obok siebie. Dwa są prostokątne, a jedno pośrodku to owalny portret. Lewe zdjęcie przedstawia Therese Schubert w jasnej, bogatej sukni i jasnym kapeluszu. Stoi bardzo wyprostowana, z prawą ręką za plecami. Środkowe zdjęcie to portret. Therese Schubert ma na sobie ciemny top i jasny szal. Jej włosy są luźno spięte z tyłu. Wygląda przyjaźnie, patrząc prosto w obiektyw. Prawe zdjęcie przedstawia Therese Schubert w jasnej, bogatej sukni i jasnym kapeluszu. Opiera się o kolumnę. Wygląda przyjaźnie, patrząc prosto w obiektyw.

Fotografia autorstwa Therese Schubert, fotografia studyjna, Somerset (USA), około 1913 r.

Prywatna kolekcja Ulrike Haus | ArEGL 91, 92, 93.

Zachowało się wiele zdjęć Therese Schubert. Dzięki pochodzeniu z klasy średniej rodzina mogła sobie pozwolić na wizytę u fotografa. Portret został wykonany w związku z jej kształceniem się na nauczycielkę przedszkolną.

ELFA SEIPEL (1897 – 1941)

Elfa ma na sobie ciemną spódnicę i bluzkę z krótkim rękawem, a jej włosy są związane. Patrzy w obiektyw. Jej lewa ręka spoczywa na kolanach siostry, która ją trzyma. Paula obejmuje Elfę prawą ręką. Paula ma na sobie ciemną sukienkę, a jej włosy są ułożone. W tle na ścianie widać obrazy. Zdjęcie jest owalne.

Elfa (po lewej) Seipel (z domu Piske) wraz z siostrą Paulą, przed 1914 r.

ArEGL 205-3.

Elfa Seipel, z domu Piske, urodziła się 6 maja 1897 roku w Szlezwiku. Elfa uczęszczała do szkoły podstawowej w Rendsburgu, gdzie jej ojciec prowadził mesę oficerską. Elfa prawdopodobnie zaraziła się »kiłą«, powszechną wówczas chorobą przenoszoną drogą płciową, jako nastolatka lub młoda dorosła. 24 grudnia 1923 r. Elfa poślubiła skarbnika Ludwiga Seipela. Para mieszkała w Soltau do 1931 r. Małżeństwo pozostało bezdzietne. W 1932 r. Ludwig rozpoczął karierę jako wyższy urzędnik państwowy i tymczasowo przeniósł się do domu swoich rodziców w Hanowerze. Elfa wprowadziła się sama do mieszkania w Uelzen.

W międzyczasie jej stan zdrowia uległ pogorszeniu. W wyniku »kiły« zaczęła mieć urojenia i próbowała popełnić samobójstwo. Następnie została przyjęta do szpitala psychiatrycznego w Lüneburgu z diagnozą »postępującego paraliżu«. W 1936 roku jej brat Otto próbował doprowadzić do jej zwolnienia, aby matka mogła opiekować się nią w domu. Wniosek ten został odrzucony przez dyrektora szpitala, Maxa Bräunera, ponieważ miejsce zamieszkania Elfy nie znajdowało się już w obszarze obsługiwanym przez szpital. 9 kwietnia 1941 roku, w wieku 43 lat, Elfa Seipel została przeniesiona do zakładu przejściowego w Herborn, a stamtąd 28 maja 1941 roku do ośrodka zagłady w Hadamar.

Dwanaście dni później rodzina dowiedziała się o jej śmierci z »listu kondolencyjnego«. Jako oficjalną przyczynę śmierci podano »udar mózgu«. Od samego początku rodzina podejrzewała, że śmierć Elfy nie była bezpośrednim skutkiem jej choroby.

Wywiad

ANNA WICHERN (1896 – 1941)

Papier pamiątkowy jest wydrukowany. Papier jest pożółkły, a na prawej połowie znajduje się znak wodny. Papier pamiątkowy jest wydrukowany w ozdobnej ramce. W centrum znajduje się rysunek sceny biblijnej. Pod obrazem znajduje się tekst pamiątkowy. Szczegóły dotyczące konfirmacji Anny Wichern są napisane odręcznie.

Pamiątka z bierzmowania Anny Wichern w Scheeßel, 1910 r.

ArEGL 180-1 | Prywatna kolekcja Marlies Brüggemann.

Anna Wichern urodziła się 10 lutego 1896 roku w Ostervesede w powiecie Rotenburg. Była najstarszą córką Johanna i Anny Wichern, z domu Peters, i miała pięcioro młodszego rodzeństwa. Jej ojciec prowadził własne gospodarstwo rolne. Rodzina była bardzo religijna.

W 1915 roku, w wieku 19 lat, Anna zachorowała na melancholię. Jej rodzina była zaznajomiona z jej stanem emocjonalnym, ponieważ ojciec Anny, Johann, również cierpiał na melancholię. W przeciwieństwie do ojca, w sierpniu 1916 roku została przyjęta do zakładu w Lüneburgu. Pięć miesięcy później, 29 stycznia 1917 roku, została »wypisana jako wyleczona«. W grudniu 1918 roku ponownie zachorowała. Na początku 1919 roku została przyjęta do zakładu Inner Mission w Rotenburgu, skąd w kwietniu 1919 roku po raz drugi przeniesiono ją do zakładu i domu opieki w Lüneburgu. Podczas tego pobytu jej matka tak często modliła się o wyzdrowienie córki, że na podłodze strychu, na którym klękała, pojawiły się ślady. Krótko przed swoimi 24. urodzinami Anna została rzeczywiście wypisana do domu po wyleczeniu.

31 grudnia 1925 roku Anna Wichern została po raz trzeci przyjęta do zakładu w Lüneburgu. Tym razem pozostała tam do momentu przeniesienia do »Aktion T4« 30 kwietnia 1941 roku. Chociaż jej rodzice płacili za każdy pobyt z własnej kieszeni, a Anna nie stanowiła zatem obciążenia dla publicznego systemu opieki zdrowotnej, została wybrana. Jest również wysoce prawdopodobne, że wpis »schizofrenia« w jej karcie charakterystycznej został dokonany wyłącznie w związku z raportem do centrali »T4«. Wątpliwe jest, aby diagnoza ta odpowiadała rzeczywistemu obrazowi klinicznemu Anny. Została zagazowana w ośrodku zabijania w Hadamar 16 czerwca 1941 r.

Matka Anny dowiedziała się o »planowanej relokacji« trzy dni po śmierci córki. 27 czerwca 1941 r. otrzymała list informujący ją, że jej córka Anna zmarła »nieoczekiwanie w wyniku zapalenia płuc«. Ten »list pocieszenia« oraz akt zgonu Anny są do dziś przechowywane przez rodzinę. Matka podejrzewała, że Anna została zamordowana.

Wywiad

OSKAR (1903–1941) i HANS POHLMANN (1899–1942)

Na czarno-białym zdjęciu rodzinnym matka siedzi na krześle. Ma na sobie długą, ciemną suknię z wysokim kołnierzykiem i ciasno zaczesanymi do tyłu włosami. W dłoniach trzyma ciemny materiał na kolanach. Za nią stoi rodzeństwo. Mężczyźni ubrani są w ciemne garnitury z krawatami i jasne koszule. Alma ma na sobie długą białą suknię z krótkimi rękawami i ciemną kokardę na szyi. Cała czwórka patrzy w obiektyw. W tle widać krzaki.

Rodzeństwo Oskar, Hans i Alma Pohlmannowie wraz z matką Bertą Pohlmann, około 1933 roku.

ArEGL 131.

Rodzina Pohlmann pochodziła z Wieren (Uelzen). Od pokoleń prowadzili warsztat szewski, a w 1908 roku przenieśli się do Bodenteich. Tam Berta Pohlmann prowadziła sklep spożywczy. Jej syn Oskar był bardzo uzdolniony muzycznie i grał na skrzypcach, flecie i trąbce. Najstarszy syn Hans kontynuował rodzinną tradycję i został szewcem. Obaj bracia padli ofiarą »eutanazji«. Oskar (ur. w 1903 r.) został zamordowany w 1941 r. w ośrodku zabójczym w Hadamar. Hans (ur. w 1899 r.) zmarł w 1942 r. w szpitalu psychiatrycznym w Lüneburgu. Gdyby wyszło na jaw, że obaj synowie zmarli w zakładzie zamkniętym, nikt nie robiłby już zakupów w jej sklepie. Dlatego Berta Pohlmann twierdziła, że jej synowie zginęli na wojnie i pochowała ich na cmentarzu w Bodenteich.

Wywiad

Rodzice Idy Zettel prowadzili ekskluzywny hotel Bahnhofshotel w Hamburgu-Harburgu. Po ich śmierci hotel przejęli jej rodzeństwo Toni i Theodor. Z powodu inflacji w 1923 roku i wynikającego z niej kryzysu gospodarczego nie byli w stanie utrzymać hotelu. Wyższe piętra zostały wynajęte. W 1937 roku wprowadziła się do nich Gauleitung z East Hanover. Ida Zettel została zamordowana 16 czerwca 1941 roku w ośrodku zagłady w Hadamar.

Wywiad

Czarno-białe zdjęcie portretowe wydrukowano na papierze fotograficznym. Ida Zettel ma na sobie lekką sukienkę z wysokim kołnierzem. Jej włosy są luźno upięte do tyłu. Spogląda łagodnie przed obiektyw. Na szyi ma naszyjnik z wisiorkiem w kształcie serca.

Ida Zettel, około 1904 roku.

ArEGL 173-3.

List jest napisany na papierze szkolnym w linie. Pismo jest wąskie i równe. Papier jest bardzo pożółkły.

List Idy Zettel z instytucji w Lüneburgu do jej wuja Georga z dnia 30 grudnia 1928 r., strona przednia.

ArEGL 173-12

To czarno-białe zdjęcie. Hotel to czteropiętrowy budynek na rogu głównej ulicy. Na rogu budynku znajduje się charakterystyczna kopuła w kształcie cebuli. Na dachu powiewa duża flaga ze swastyką.

Pocztówka przedstawiająca hotel Bahnhofshotel Harburg jako siedzibę Gau Ost-Hannover, przed 1937 r.

ArEGL 173-10.

Dla każdego pacjenta utworzono kartę medyczną. To jest karta medyczna Petera Behrensa. Niektóre karty zawierają zdjęcie. Zdjęcia te zawsze umieszczano w lewym górnym rogu pierwszej strony. W tym celu placówkę odwiedzał fotograf. Fotografował wszystkich pacjentów, którzy przebywali w niej przez dłuższy czas. Pieczęć w prawym górnym rogu karty medycznej wskazuje, że Peter Behrens został przyjęty do szpitala psychiatrycznego w Lüneburgu wbrew swojej woli i przy użyciu siły policyjnej. Został on uznany za »chorego dziedzicznie«. W rezultacie wystąpiono o jego sterylizację, którą przeprowadzono 11 sierpnia 1938 r. Górny czerwony stempel potwierdza, że Peter Behrens został zarejestrowany przez władze zdrowotne jako »dziedzicznie biologiczny« i że utworzono kartotekę dotyczącą jego osoby oraz całej jego rodziny. Każdy członek rodziny został zbadany w celu ustalenia, czy może cierpieć na chorobę wrodzoną lub potencjalnie dziedziczną.

Drugi czerwony stempel oznacza, że Peter Behrens został poddany terapii szokowej insuliną. Polegała ona na celowym obniżeniu poziomu cukru we krwi i wywołaniu kilkuminutowej śpiączki. Zabieg ten powtarzano kilkakrotnie, co dodatkowo obciążało organizm pacjenta. W niektórych przypadkach wywoływało to drgawki. Dopiero w 1955 roku uznano nieskuteczność terapii szokowej i od tego czasu nie stosuje się jej.

»7.3.41 przeniesiony« oznacza, że Peter Behrens został tego dnia przeniesiony do ośrodka zagłady Pirna-Sonnenstein. Jest to pismo Rudolfa Redepenninga, który wiedział wówczas, co oznacza przeniesienie do saksońskiej instytucji. Peter Behrens jest ofiarą »Aktion T4«.

W dokumentacji medycznej są dziurki po bokach. Jest wydrukowana. Została wypełniona ręcznie. Zdjęcie jest lekko krzywo przyklejone.

Dokumentacja medyczna Petera Behrensa, 1937 r.

NLA Hannover Hann. 155 Lüneburg Acc. 2004/066 n. 07569.

Wiele dorosłych ofiar eutanazji może już nie posiadać żadnych zdjęć rodzinnych. Niektóre osoby mają przynajmniej zdjęcie z dokumentacji medycznej. Są to jednak zdjęcia problematyczne, ponieważ nie zostały wykonane dobrowolnie w zakładzie w Lüneburgu i domu opieki. Osoby na zdjęciach są chore i w złym stanie zdrowia. Dlatego zdjęcia te są poniżające. Niemniej jednak pokazujemy je tutaj, ponieważ ważne jest, aby ofiary miały twarz.

wstecz