HADAMAR

Miejsce Pamięci Hadamar znajduje się w historycznym miejscu dawnego ośrodka zagłady. W latach 1941-1945 około 14 500 osób z chorobami psychicznymi lub niepełnosprawnością zostało zamordowanych w komorze gazowej, poprzez śmiertelne zastrzyki i leki, a także poprzez celową nieodpowiednią opiekę w byłym państwowym sanatorium w byłej prowincji Hesja-Nassau.

W ciągu zaledwie ośmiu miesięcy, między styczniem a sierpniem 1941 roku, ponad 10 000 osób padło ofiarą »Aktion T4«. Ludzie byli prowadzeni do pomieszczenia w piwnicy przebranego za prysznic i duszeni tlenkiem węgla. Krematorium znajdowało się zaledwie kilka metrów dalej, gdzie ciała poddawano kremacji. W kwietniu 1941 r. co najmniej 352 pacjentów zostało przeniesionych z sanatorium i domu opieki w Lüneburgu do ośrodka zagłady Hadamar przez ośrodek opieki pośredniej Herborn w ramach »Aktion T4«. Do tej pory wiadomo tylko o dwóch ocalałych.

Po oficjalnym zakończeniu »Aktion T4«, morderstwa w Hadamar były kontynuowane potajemnie. W ramach tak zwanej »zdecentralizowanej eutanazji« w 1944 roku zamordowano kolejne 4500 osób, w tym żydowskie dzieci i pacjentów obcego pochodzenia. Wśród ofiar tej drugiej fazy »eutanazji« znaleźli się również pojedynczy pacjenci sanatorium i domu opieki w Lüneburgu.

W centrum zabijania działało specjalne biuro rejestrujące wszystkie zgony, które wysyłało krewnym sfałszowane akty zgonu.

Po zakończeniu »Aktion T4« część personelu z ośrodka zagłady Hadamar została przeniesiona do okupowanego przez Niemców Generalnego Gubernatorstwa w Polsce, gdzie wykorzystali swoją »wiedzę ekspercką« do utworzenia i prowadzenia trzech obozów zagłady: Sobibór, Bełżec i Treblinka. Ponad 1,8 miliona ludzi, głównie Żydów, Sintizze i Romnija, zostało zamordowanych w tych obozach »Aktion Reinhardt«.

Po wyzwoleniu instytucji przez amerykańskich żołnierzy, zbrodnie zostały udokumentowane na filmie. Nagrania wykorzystano do reedukacji ludności niemieckiej. Ściganie sprawców rozpoczęło się już w 1945 roku. Do 1947 roku odbyły się trzy procesy, których przedmiotem były zbrodnie popełnione w Hadamar (proces w Wiesbaden, proces w Norymberdze i proces przed Sądem Okręgowym we Frankfurcie).

W 1953 r. przy wejściu do byłego ośrodka kaźni umieszczono płaskorzeźbę w formie pomnika. W 1964 r. cmentarz z grobami pomordowanych w latach 1942-1945 został przebudowany na kompleks memorialny. W 1983 r. w pomieszczeniach piwnicznych zaprezentowano pierwszą wystawę. Był to impuls do utworzenia centrum pamięci. W 1991 r. stała wystawa została zainstalowana w skrzydle kliniki i stała się stałym miejscem pamięci pod auspicjami Heskiego Państwowego Urzędu Opieki Społecznej. Pomnik zostanie przebudowany do 2025 r. ze środków Komisarza Rządu Federalnego ds. Kultury i Mediów.