NFC zu H-K-01
»EUTANAZJA DZIECI«
Fragment dekretu Ministerstwa Spraw Wewnętrznych Rzeszy z dnia 20 września 1941 r.
NLA Hanower Nds. 721 Lüneburg Acc. 8/98 n. 3/9.
Właściwe władze otrzymały wyraźne polecenie wypełnienia swoich obowiązków sprawozdawczych. Miały one przekonać rodziców, że środek ten jest korzystny dla społeczności i rodzin. Najwyraźniej wyniki ankiety przeprowadzonej przez Ewalda Meltzera w 1920 r. nie były dokładne. Badanie, które zostało opublikowane dopiero w 1925 r., wykazało, że 78 procent rodziców chciało, aby ich niepełnosprawne dzieci zostały »uratowane«. Jednak nie była to prawda.
Akt zgonu z dnia 13 września 1941 r.
Archiwum Państwowe w Hamburgu 352-8/7 Szpital Państwowy Langenhorn n. 86294.
Przed utworzeniem »oddziału dziecięcego« w Lüneburgu co najmniej dziesięcioro dzieci z przyszłego obszaru działania zostało przyjętych do dwóch »oddziałów dziecięcych« w Hamburgu, Rothenburgsort (1) i Langenhorn (9):
- Hermann Beekhuis (Leer)
- Helmuth Beneke (Bremervörde)
- Gerda Cordes (Uelzen)
- Marianne Harms (Bardowick)
- Hillene Hellmers (Leer)
- Irmgard Jagemann (Bremen)
- Rosemarie Kablitz (Wilstedt)
- Edda Purwin (Lüneburg)
- Günther Schindler (Wilhelmshaven)
- Hans-Ludwig Würflinger (Bremen)
Pięciu z nich powróciło do domu w latach 1942–1943, pozostali zostali zamordowani. Najmłodszą ofiarą był Hermann Beekhuis. Został zamordowany w wieku trzech i pół miesiąca w szpitalu dziecięcym w Rothenburgsort. Oficjalna data śmierci została sfałszowana.
Fragment przesłuchania Friedy Bergmann z dnia 5 listopada 1947 r.
NLA Hanower Dolna Saksonia 721 Lüneburg Acc. 8/98 n. 3.
Widok z lotu ptaka na instytucje Misji Wewnętrznej w Rotenburgu, pocztówka, przed 1945 r.
ArEGL 99.
Instytucje Inner Mission w Rotenburgu miały służyć jako szpital pomocniczy dla ofiar wojny powietrznej w Bremie. W tym celu zamknięto oddział dziecięcy, a dzieci tam leczone zostały rozdzielone. Dziewięćdziesiąt dziewięć dzieci wysłano do instytucji von Bodelschwingh w Bethel w Bielefeldzie, a 24 dzieci wysłano do Fundacji Eben-Ezer w Lemgo. Dzieci, które nie mogły uczęszczać do szkoły, przeniesiono do »oddziału dziecięcego« w Lüneburgu.
Dla wielu dzieci i młodzieży niepełnosprawnej z prowincji Hanower instytucje Inner Mission w Rotenburgu były wielkim domem. Na przedstawionych tutaj zdjęciach z pewnością znajdują się dzieci i młodzież, które później zamordowano w Lüneburgu. Na zdjęciu chłopców przed Wichernhausem po lewej stronie widać na przykład Eckarta Willumeita z Celle.
Młodzi ludzie z bratem Karlem Stallbaumem przed budynkiem Wichernhaus należącym do organizacji Rotenburg Works of the Inner Mission, około 1938 roku. Autor zdjęcia: Kurt Stallbaum.
Archiwum dzieł wewnętrznej misji w Rotenburgu.
Zdjęcie grupowe dzieci przewożonych z Hanoweru-Langenhagen. Po lewej stronie stoi dyrektor z Rotenburga, pastor Johannes Buhrfeind. Za nim po prawej stronie stoi pielęgniarz oddziałowy lub »ojciec domu« Grützmacher.
Archiwum dzieł wewnętrznej misji w Rotenburgu.
Wśród dzieci przeniesionych do Lüneburga było 25, które 18 marca 1938 r. przeniesiono ze szpitala psychiatrycznego w Hanowerze-Langenhagen do Rotenburga po zamknięciu kliniki dziecięcej w Langenhagen. Oprócz Eckarta Willumeita byli to Friedrich Daps, Waldemar Borcholte i Hans-Herbert Niehoff. Muszą to być cztery dzieci widoczne na zdjęciu.
Śmiertelność na »oddziale dziecięcym« w Lüneburgu wyniosła ponad 60 procent. Ponieważ nie wszystkie losy są znane, może być ona nawet wyższa.
Większość dzieci i młodzieży zamordowano w 1943 r. (132) i 1944 r. (120). Nawet po zakończeniu wojny nadal dochodziło do zgonów. Ostatnia hospitalizacja na »oddziale dziecięcym« w Lüneburgu miała miejsce 23 sierpnia 1945 roku. Pacjentem był półtoraroczny Heiko Bromm z Hannoversch-Münden. Zmarł dwa miesiące później.
Dzieci i młodzież przebywające na »oddziale dziecięcym« w Lüneburgu pochodziły z terenów dzisiejszych krajów związkowych Dolna Saksonia, Brema, Hamburg i Nadrenia Północna-Westfalia. Ta mapa obszaru, z którego pochodzili pacjenci, pokazuje miasta i powiaty, z których zostali przyjęci na »oddział dziecięcy« w Lüneburgu, oraz liczbę tych osób.
Herta Ley, około wiosny 1932 roku.
ArEGL.
Władze sanitarne w Leer miały kilku bardzo oddanych pracowników. Osiem z trzynastu dzieci z Leer zostało zamordowanych. Wśród nich była Herta Ley z Westrhauderfehn. Przybyła do Lüneburga 9 października 1941 roku i była jedną z pierwszych zamordowanych dzieci.
Młodzi ludzie, którzy nie zachowywali się w odpowiedni sposób i byli uznawani za »niezdolnych do wychowania«, byli zgłaszani przez służbę pomocy społecznej dla młodzieży do przyjęcia na »specjalny oddział dziecięcy«. Jako lekarz w instytucji pomocy społecznej dla młodzieży w Wunstorfie, Willi Baumert osobiście przyjmował swoich podopiecznych na »specjalny oddział dziecięcy« w Lüneburgu. Siegfried Eilers, który przybył do Lüneburga wraz z trójką rodzeństwa, również musiał przejść przez to doświadczenie. Jego młodszy brat Ernst nie przeżył pobytu w tym miejscu.
Ernst Eilers w ramionach swojego ojca Wilhelma Eilersa, z siostrą Hannelore stojącą po jego lewej stronie, Brünninghausen, około 1941 roku.
Własność prywatna Susanne Grünert.
Pocztówka przedstawiająca zakład opiekuńczy i dom spokojnej starości w Lüneburgu, 1915 r.
ArEGL 99.
Pocztówka przedstawia zakład opiekuńczy i dom spokojnej starości w Lüneburgu, z klubem (dom nr 36) na pierwszym planie. W tle widać domy 24, 23 i 25 (od lewej do prawej), w których mieścił się »oddział dziecięcy« w Lüneburgu. Istnieje co najmniej 13 różnych pocztówek z różnymi motywami i widokami terenu oraz poszczególnych budynków. Tylko ta pocztówka przedstawia wszystkie budynki »oddziału dziecięcego«.
Dziewczęta były zakwaterowane na piętrze budynku nr 25, natomiast chłopcy na parterze. Kolejnych 20 chłopców zakwaterowano na parterze budynku nr 23. Jesienią 1944 r. »oddział dziecięcy« wyprowadził się z budynku nr 23. Chłopcy zostali przeniesieni do budynku nr 25. Od początku 1945 r. budynek nr 25 służył jako szpital wojskowy. »Oddział dziecięcy« przeniósł się do budynku nr 24 i pozostał tam do 1946 r.
Dom 25, 24 i dom 23, po 1950 roku.
ArEGL 109.
Fragment protokołu przesłuchania pielęgniarki Marie-Luise Heusmann z dnia 3 listopada 1947 r., str. 6.
NLA Hanower Dolna Saksonia 721 Lüneburg Acc. 8/98 n. 3.
Zdjęcie wykonane w dormitorium szpitala psychiatrycznego w Lüneburgu po 1945 roku. Wyposażenie było bardzo skromne. Zapewniono jedynie najpotrzebniejsze rzeczy.
ArEGL 122.
Były tam duże sypialnie z zbyt małą liczbą łóżek. Dzieci musiały dzielić łóżka lub spać na materacach rozłożonych na podłodze. Brakowało środków do prania i artykułów toaletowych. Dzieci, które nie potrafiły korzystać z toalety, nie były odpowiednio myte. Często nie otrzymywały czystej odzieży. Łóżka rzadko były zmieniane, a dzieci leżały we własnych odchodach. Z powodu złych warunków higienicznych i nieodpowiedniego odżywiania rozprzestrzeniały się choroby skóry i jelit.
Kiedy Elly Endewardt chciała odwiedzić swojego syna Jürgena trzy dni po jego przyjęciu do szpitala, nie pozwolono jej się z nim zobaczyć. Matka mimo to weszła do pokoju i zobaczyła pielęgniarkę chowającą brudną pościel pod łóżkiem. Oprócz zbyt cienkiej kołdry zauważyła, że Jürgen był całkowicie nagi, mimo zimowych temperatur. Dwa tygodnie później odwiedziła szpital jeszcze dwa razy, aby porozmawiać z dyrektorem medycznym. Następnego dnia Jürgen nie żył.
Elly Endewardt z trójką dzieci: Dieterem, Jürgenem i Ute (od lewej do prawej), lato 1942 roku.
Prywatna kolekcja Barbary Burmester | Helga Endewardt.
Karta odwiedzającego dla Jürgena Endewardta.
NLA Hanower Hann. 155 Lüneburg Acc. 56/83 n. 234.
Wielu rodziców skarżyło się, że zabawki, które dali swoim dzieciom, zniknęły. Nie było szkoły ani terapii. Nie zrobiono nic dla dzieci i młodzieży. Młodzi ludzie, którzy byli »zdolni do pracy«, musieli pomagać w pracach ogrodniczych lub polowych. Nikt nie opiekował się młodszymi dziećmi, dopóki nie zostały zamordowane.
Wykaz zużycia leków w latach 1941–1948.
NLA Hanower Dolna Saksonia 721 Lüneburg Acc. 8/98 n. 3.
Losy dzieci i młodzieży zależały od tego, czy lekarze ocenili je jako »zdolne do rozwoju« i »zdolne do nauki«. Słaby rozwój lub niskie zdolności uznawano za »niegodne życia«. Nawet jeśli wymagana była intensywna opieka, rozważano »leczenie«, czyli eutanazję. Lekarze otrzymywali tak zwane »zezwolenia« od »Komisji Rzeszy«. Często wydawano kilka takich zezwoleń w ciągu jednego dnia, jak pokazuje ta lista z Eglfing-Haar.
Fragment wykazu przypadków udzielenia zezwolenia z raportu majora Leo Alexandra dla procesu lekarzy w Norymberdze, w: Lutz Kälber: Kindermord in Nazi-Deutschland (Dzieciobójstwo w nazistowskich Niemczech), w Gesellschaften 2, 2012.
List Komitetu Rzeszy do Otto Wiepela z dnia 29 września 1942 r.
NLA Hanower Hann. 155 Lüneburg Acc. 56/83 n. 428
Otto Wiepel otrzymał od »Komisji Rzeszy« zapewnienie, że pokryje ona koszty opieki nad Herbertem przez pięć miesięcy. Była to obliczona długość życia, ponieważ tyle czasu mieli lekarze i władze na przeprowadzenie i zorganizowanie morderstwa Herberta.
Postanowienie »Komisji Rzeszy« o przyjęciu Larsa Sundmäkera do »oddziału dziecięcego« w Lüneburgu, 8 kwietnia 1943 r.
NLA Hanower Hann. 155 Lüneburg Acc. 56/83 n. 405.
»Komisja Rzeszy« podjęła decyzję o przyjęciu dzieci do »specjalistycznego oddziału dziecięcego«. Wydała również »zalecenie dotyczące leczenia«. Nie widząc ani nie spotykając się z dziećmi i młodzieżą, eksperci Catel, Wentzler i Heinze zaznaczyli na formularzu czerwony krzyżyk, niebieski znak minus lub literę »B«. Oddział dziecięcy w Lüneburgu otrzymał w zamian odpowiednie »zalecenie dotyczące leczenia«. Krzyżyk oznaczał zabójstwo, litera »B« oznaczała »obserwację« i oznaczała odroczenie, a niebieski znak minus oznaczał brak zabójstwa.
Wnioski o sterylizację złożone przez Maxa Bräunera i Hansa Rohlfinga w sierpniu 1942 r.
NLA Hanower Hann. 138 Lüneburg Acc. 103/88 n. 609.
Dla Ingeborg Wernitz sterylizacja była warunkiem koniecznym do wypisania jej z »oddziału dziecięcego«. Wniosek złożono cztery miesiące przed jej 14. urodzinami. Została poddana przymusowej sterylizacji 21 stycznia 1943 r. i dopiero potem została wypisana ze szpitala.
Młodzi ludzie zamordowani w Pfafferode to:
Ilse Allrütz (1928 – 1944)
Richard Bergmann (1926 – 1943)
Rolf Erbguth (1928 – 1943)
Harald Frandsen (1926 – 1944)
Kurt Nolte (1925 – 1944)
Gerda Plenge (1927 – 1945)
Otto Schulz (1927 – 1944)
Ekatharina Taranowa (1926 – 1944)