Od maja 1944 r. robotnicy przymusowi, którzy byli chorzy i niezdolni do pracy przez ponad sześć tygodni, nie byli już odsyłani do kraju pochodzenia. Zamiast tego byli przenoszeni do odpowiedniego »ośrodka zbiorczego dla cudzoziemców«. Dwa do trzech dni po przybyciu byli oni transportowani poza granice Rzeszy Niemieckiej w ramach zbiorowego transportu i tam mordowani. Wybrano łącznie jedenaście instytucji, które miały już doświadczenie w dziedzinie eutanazji.

»Urząd rejestracji cudzoziemców« w Lüneburgu był oficjalnie odpowiedzialny tylko za Dolną Saksonię i Brema, ale w rzeczywistości przybywali tam ludzie z całej północnej Niemiec.

Fragment okólnika wydanego przez ministra spraw wewnętrznych Rzeszy 17 lutego 1945 r.

BArch R 1501/3768.

Według dokumentów, transport z Wehnen był największym zbiorowym transportem do Lüneburga. Bez wyjątku byli to polscy, rosyjscy i ukraińscy robotnicy przymusowi wraz z dziećmi, którzy zostali przewiezieni 14 grudnia 1944 r. z sanatorium Wehnen koło Oldenburga do Lüneburga. Mieli oni zwolnić miejsce dla niemieckich pacjentów. Trzynastu robotników przymusowych z tego zbiorowego transportu zmarło, w tym dzieci, takie jak Ilja Matziuk.

»[…] Moim zdaniem całkowicie nie do przyjęcia jest to, że zakwaterowanie tych Rosjan w sanatorium Oldenburg w Wehnen oznacza, że nie ma wystarczającej liczby łóżek dla Niemców«.

Lekarz Kaltenpoth, cytowany w: Harms, Ingo: »Wat mööt wi hier smachten« (Czym tu cierpimy?). Głód i »eutanazja« w szpitalu psychiatrycznym Wehnen w latach 1936–1945, Oldenburg 2008, s. 266.

StAO 136/16141, s. 18.

Sanatorium i dom opieki Wehnen, wieża ciśnień, 1934 r.

Stowarzyszenie Pamięci Wehnen

Oceny pacjentów różniły się w zależności od ich pochodzenia i lekarza prowadzącego. Gustav Marx sporządzał szczegółowe wpisy, zlecał środki podtrzymujące życie i monitorował masę ciała. Rudolf Redepenning uważał za ważne, aby ocenić »zdolność do pracy« lub »zdolność do pełnienia obowiązków« pacjentów dla firmy ubezpieczeniowej i urzędu pracy. W tym celu korzystał z formularza, który nie przewidywał wypisania pacjenta ze szpitala.

Były przypadki, w których lekarze obozowi kierowali robotników przymusowych bezpośrednio do »punktu zbiórki cudzoziemców«. W przypadku 17-letniego Tadeusza Cebuli była to próba ratowania mu życia. Lekarz obozu pracy przymusowej Rheinmetall-Borsig-Werke w Unterlüß nie mógł wiedzieć, że oznacza to śmierć Tadeusza Cebuli. Ukraińska robotnica przymusowa Katharina Kunka, która została przywieziona wraz z nim do Lüneburga, również zmarła.

Skierowanie lekarskie od lekarza zakładowego Hartunga na recepcie z dnia 18 stycznia 1945 r.

NLA Hanover Hann. 155 Lüneburg Acc. 2004/085 nr 01701.

Akt zgonu Franciszka Wajsena, 24 kwietnia 1945 r.

Archiwa NArolsen.

Wiele kobiet zmuszanych do pracy przymusowej można zidentyfikować jedynie na podstawie aktów zgonu, ponieważ zgony były zawsze rejestrowane. Jednak pracownicy administracji często nie zapisywali poprawnie nazwisk zmarłych. W przypadku Franciszka Wajsena, zmuszonego do pracy przymusowej, zachowane dokumenty zawierają następujące różne wersje pisowni jego nazwiska:

Franz Weise,
Franzischuk Weisen
Franzischek Weisen
Franz Waisen
Franz Wajsen
Franzizek Waysen
Francziszek Waysen
Franciszek-Józef Wajsen
Franciszek Józef Wajsen

Tylko ostatnia forma jest poprawna. Jego imię jest błędnie zapisane w akcie zgonu i na nagrobku. Ze względu na to, że był »obcokrajowcem«, nie podjęto żadnych prób uzyskania jego aktu urodzenia.

Wywiad

Pismo Centralnego Biura Rozliczeniowego do sanatorium i domu opieki w Lüneburgu z dnia 16 czerwca 1944 r.

NLA Hanower Hann. 155 Lüneburg Acc. 56/83 nr 8/2.

Przymusowi robotnicy Juchim Schnal i Franciszek Wajsen należą do nielicznych ofiar »punktu zbiorczego dla obcokrajowców«, których rodziny dowiedziały się o ich losie dopiero po wielu dziesięcioleciach. Obaj byli niedożywieni i zaniedbywani przez Rudolfa Redepenninga. Nie zrobił on nic, aby uratować im życie. Jego notatki w dokumentacji medycznej Juchima Schnala pokazują, jak bardzo gardził i pogardzał wyczerpanymi przymusowymi robotnikami przybywającymi z obozu pracy.

Wywiad

Portret Juchima Schnal, przed 1944 r.

Własność prywatna Oksany Fischer.

Nekrolog Adama Rabschicka, 24 stycznia 1942 r.

StadtALg, PSLG-S, 87.

Adam Rabschick, około 1930 roku.

NLA Hanower Dolna Saksonia 330 Lüneburg Acc. 2004/134 nr 00513.

Każda zmarła osoba otrzymała nekrolog. Na każde pytanie po lewej stronie strony znajdowała się odpowiedź po prawej stronie. W przypadku osób zmarłych pochodzenia zagranicznego wiele wierszy pozostało pustych. Często nie znano nawet daty ich urodzenia.

Ponieważ zmarły pochodził z zagranicy, po prostu stwierdzono, że nie można uzyskać żadnych dodatkowych informacji. Powiedziano również, że osoba ta nie miała żadnych krewnych. Często domyślano się poszczególnych szczegółów, takich jak kraj pochodzenia lub wyznanie. W rezultacie wiele informacji zawartych w nekrologach jest nieprawdziwych.

Ponieważ często nie ma dokumentacji medycznej, nieliczne i często nieprawidłowe informacje zawarte w aktach zgonu są często jedynymi dostępnymi informacjami na temat danych osób. Nie dotyczy to jednak Adama Rabschicka.

Poufna notatka służbowa z dnia 25 września 1948 r.

NLA Hanower Dolna Saksonia 171 Lüneburg nr 29889.

Rudolf Redepenning prowadził pisemną dokumentację przeniesień i zgonów chorych osób. Jego lista jest niekompletna. Brakuje w niej przeniesień z czerwca i listopada 1944 r. Nie ma również dowodów potwierdzających podane przez niego liczby. Ponieważ jednak jest to jedyna dokumentacja liczbowa, została ona uwzględniona w późniejszych dochodzeniach prokuratury. We wszystkich dochodzeniach karnych przeniesienie »obcokrajowców« nigdy nie było kwestionowane ani dalej badane.

8 czerwca 1944 r. Jadwiga Krulikowski została przeniesiona z sanatorium w Osnabrück do »Ausländersammelstelle« (punktu zbiorczego dla cudzoziemców). 11 czerwca 1944 r. wraz z 30 innymi pacjentami została przeniesiona i zamordowana.

Dowód osobisty należący do Jadwigi Krulikowski, lata 1942–1944.

Archiwum miejskie w Sulingen.

List od administratora okręgu Stade do prezesa Hanoweru z dnia 19 lipca 1943 r.

NLA Stade Rep. 274 Stade nr 80.

Wśród 31 robotników przymusowych, którzy 11 czerwca 1944 r. zostali przewiezieni w nieznane miejsce w celu zamordowania, była rosyjska lekarka Galina Radomska.

Mapa ta przedstawia »ośrodki zbiorcze dla cudzoziemców«, które zostały utworzone w 1944 r. w Rzeszy Niemieckiej, oraz wskazuje obszar, z którego pochodzili oni. Informacje na temat poszczególnych miejscowości są różnej ilości. Trwają intensywne badania w tej sprawie. Dlatego wszystkie informacje zawarte tutaj mają charakter tymczasowy.